Jak powstaje kiszonka

Produkcja kiszonki to kluczowy proces w rolnictwie, mający na celu zachowanie wartości pokarmowej zielonych roślin na okresy, gdy dostęp do świeżej paszy jest ograniczony. Właściwie przygotowana kiszonka stanowi bogate źródło energii, białka oraz witamin, gwarantując prawidłowy rozwój i zdrowie zwierząt gospodarskich całego roku.

Wybór surowca do kiszonki

Podstawą sukcesu w produkcji kiszonki jest trafny dobór roślin. Najczęściej wykorzystywane materiały to:

• trawa łąkowa – łatwo dostępna, bogata w białko, jednak o niższej zawartości suchej masy;
• kukurydza – wysoka zawartość skrobi i suchej masy, doskonała dla krów mlecznych;
• rośliny strączkowe – np. wyka, groch pastewny, poprawiające bilans białkowy;
• mieszanki wielogatunkowe – łączące zalety różnych gatunków.

Optymalne parametry surowca to wilgotność na poziomie 60–70% oraz zawartość cukrów fermentowalnych, które stanowią pożywkę dla bakterii mlekowych. Zbyt sucha masa może prowadzić do utraty szczelności silosu, natomiast nadmierna wilgotność sprzyja rozwojowi pleśni i zgniliźnie.

Proces fermentacji i jej etapy

Po skoszeniu surowiec powinien być jak najszybciej dostarczony do miejsca zakiszania. W ciągu kilku pierwszych godzin następuje reakcja tlenowa, podczas której zużywana jest resztkowa ilość tlenu. Ważne jest rozdrobnienie materiału (np. sieczkarnia ustawiona na długość cięcia 2–3 cm), co ułatwia usuwanie powietrza i zwiększa powierzchnię działania bakterii.

Gdy tlen zostanie wyczerpany, dominują mleczanowe bakterie kwasu mlekowego. Przekształcają one cukry w kwas mlekowy, obniżając pH do wartości 3,8–4,2. Dzięki temu procesowi zachodzi naturalna konserwacja paszy, hamowana jest aktywność szkodliwych mikroorganizmów, takich jak bakterie gnilne czy pleśnie.

• Produkcja kwasu mlekowego – główny mechanizm konserwujący.
• Wytwarzanie niewielkich ilości kwasu octowego i propionowego – poprawa smaku i trwałości.
• Spadek pH – bezpieczne warunki przechowywania.

Po zakończeniu fermentacji, czyli po około 3–4 tygodniach szczelnie zamknięty silos utrzymuje się w stanie beztlenowym. Dzięki temu kiszonka zachowuje swoje właściwości do kilkunastu miesięcy. Kluczowe jest utrzymanie szczelności – nieszczelny pokrywa może doprowadzić do utleniania masy i obniżenia wartości pokarmowej.

Magazynowanie i kontrola jakości

Rodzaj magazynu wpływa na koszty i wygodę obsługi. Najpopularniejsze rozwiązania to:

• silosy pionowe – betonowe lub stalowe, dobre dla większych gospodarstw;
• silosy komorowe – wkopane w ziemię lub na poziomie terenu, łatwe w rozładunku;
• tworzywa foliowe – tzw. baliokiszonki, mobilne i stosunkowo tanie;
• pryzmy polowe – okrywane folią i obciążane oponami lub kamieniami.

Regularna kontrola temperatury i zapachu kiszonki pozwala wykryć ogniska ogrzewania i rozwój niepożądanych mikroorganizmów. Zaleca się również okresowe pobieranie próbek do analizy laboratoryjnej składników odżywczych, takich jak białko, włókno surowe czy suche pozostałości.

Znaczenie kiszonki w żywieniu

Kiszonka zapewnia zwierzętom dostęp do wysokiej jakości paszy przez cały rok. Jej zalety to:

• zwiększona strawność dzięki uprzedniej obróbce fermentacyjnej;
• równomierne dostarczanie energii i składników mineralnych;
• poprawa zdrowotności flory jelitowej;
• ograniczenie strat pokarmowych podczas przechowywania.

Dobrze przygotowana kiszonka redukuje konieczność stosowania drogiej paszy objętościowej i granulowanej, wpływając na obniżenie kosztów produkcji mleka i mięsa.

Innowacje i dobre praktyki

Współczesne rolnictwo sięga po startery bakteryjne, enzymy oraz dodatki adhezyjne, które przyspieszają fermentację i poprawiają jakość kiszonki. Technologie te minimalizują straty suchej masy i zwiększają zawartość mleka /mięsa na jednostkę paszy zużytej przez zwierzęta.

• wprowadzenie automatyzacji dozowania dodatków;
• wykorzystanie czujników wilgotności i gazów do monitoringu;
• szkolenia dla rolników z zakresu optymalizacji procesu.

Stosowanie nowoczesnych rozwiązań sprzyja uzyskaniu stabilnej, biologicznie wartościowej paszy, co przekłada się na konkurencyjność gospodarstwa na rynku.